“Batini-Quran” kitabı öz mənbəyini İslamda “Batini cərəyanı” adlandırılan və İbrahim peyğəmbərin Həcərdən olmuş oğlu İsmailin gizli elmindən götürmüşdür. Qurana görə İsmail, atası İbrahimlə birlikdə Beytin təməlinin yüksəlməsində iştirak etmiş və buna görə də qədim sirləri bilmişdir. İsmailin “batini” elmi də bu mənada ismaililərin (nizarilərin) elmi kimi qəbul olunmuşdur ki, onlara bu ad dinin qədim sirlərini bildikləri üçün verilmişdir. Ümumiyyətlə, İsmailiyə ideologiyasının əsasını təlimin iki istiqaməti təşkil edir ki, bu da adi insanlar üçün nəzərdə tutulmuş “zahiri” və yalnız seçilmişlər (xass bəglər), yəni Quranda “anlayan tayfa” adlandırılan aqillər nəsli üçün olan “batini” təlimidir. “Batin” adı –Allahın 99 şərəfli adlarından biridir və “örtülü”, “gizli” deməkdir. Onun əksi isə hamıya məlum olan “zahir”dir (aşkar). İsmailiyənin gizli olan batini hissəsi alleqoriyalarda gizlənmiş gizli mənanın – həriflərin və rəqəmlərin mistik izahı ilə bağlıdır.

 

Deyilənlərə görə, peyğəmbər demişdir: “Kim ki, müqəddəs yazıları ağılla izah edir və təfsirdə də düz nəticəyə gəlir, həqiqətdə o səhv təfsir verir. Bu o deməkdir ki, adi məntiqlə Quranın batini izahını vermək mümkün deyildir. Buna yalnız sufi məqamlarını qalxmış mürid nail ola bilər. Bu mənada “Batini-Quran” kitabı sufiliyin ən ali məqamı olan “bəglik” (“bəqa”) məqamında yazılmış və qədim dövrün bütün yazılarına elmi izah verən yeganə kitabdır. Əgər Quran kitabı İslam dininin məbədgahıdırsa, “Batini-Quran” – bu məbədgahın giriş qapısıdır. Yalnız bu qapıdan keçəndən sonra “İslam aləmi”ni dərk etmək mümkündür. Əgər Quran, Tövrat, İncil və s. müqəddəs kitablar yalnız “anlayan tayfa” üçün nəzərdə tutulmuşdursa, “Batini-Quran” kitabı – riyazi təfəkkürə, oxuduğunu dərk etmək qabiliyyətinə malik bütün insanlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qədim mətnlərin (Misir yazılarından tutmuş “Kitabi-Dədə Qorqud” abidəsinə qədər) əsil mənasını yalnız bu kitabı dərk etdikdən sonra başa düşmək mümkündür. Əks halda heç kəs Quranda, Tövratda, İncildə və s. müqəddəs kitablarda söhbətin belə nədən getdiyini anlaya bilməz. Cünki bu yazılar müdriklər tərəfindən rəmzləşdirilmişdir və onu yalnız bu sirləri bilənlər dərk edə bilər. Buna görə də “Batini-Quran” kitabını qədim yazıların əlifbası saymaq olar. Bütün qədim yazılara açar rolunu oynayan sufilərin bu dili mənbələrdə “quş dili” adlanır və kainatı əhatə edən ilkin materiyanın və mələklərin dili hesab edilir. Yəni, “Batini-Quran” kitabı – Süleyman peyğəmbərin “quş dili”ndə yazılmış və bu dilin elmi izahını verən yeganə kitabdır. Bu kitabı tam dərk etmiş insan özünü sufi müdrikləri cərgəsində hesab edə bilər. Mənbələrdə bu elmdən söz açmazdan əvvəl onun tələbi oxucuya çatdırılır: “Göz görməyən, qulaq eşitməyən, ürəyə dammayan və hamıdan böyük səadəti bilmək istəyirsənsə, bu təlimin gizli saxlanılmasına and iç!”.

 

Lakin “Batini-Quran” kitabı riyazi təfəkkürə malik olmayan, əməllərini ağıla yox, mənfəətinə hesablayan insanlar üçün qətiyyən nəzərdə tutulmamışdır. Minilliklər boyu belə insanların bu sirləri bilməsinə qadağa qoyulmuşdur. Buna görə də biz öz məntiqinə arxayın olmayan insanların bu kitabı oxumasını boş vaxt sərfi hesab edirik. İstənilən halda “qəlbində ilahi nur” olmayan insan bu bağdan bar dərə bilməyəcəkdir.

 

 

 

Firudin Gilar Bəg